Ombudsman benadeelt burger met spelregels voor geluidsopnamen
Vorige week verscheen een triomfantelijk persbericht van de Nationale ombudsman: de overheid moet het maken van gespreksopnamen door burgers toestaan. Dat dit onder de aandacht wordt gebracht is goed, maar er is weinig reden voor triomf.
Het opnemen van een gesprek waaraan je zelf deelneemt is al wettelijk toegestaan. De ombudsman heeft echter aanvullende regels opgesteld, die de burger fors benadelen. UWVreselijk adviseert dan ook om de spelregels van de ombudsman te negeren en om zonodig heimelijk opnames te maken.
‘De burger beschermen tegen onbehoorlijk optreden van de overheid.’ Zo omschrijft de ombudsman zijn eigen taak. In werkelijkheid neemt de ombudsman het juist meer en meer op voor de zich misdragende overheid. Zo geeft hij frauderende re-integratiebedrijven vrij spel, laat hij mensen die ten onrechte van fraude worden beschuldigd stikken, wordt 70 procent van de klachten niet in behandeling genomen en negeert hij structurele privacyscheningen met medische gegevens door het UWV.
Kortom: de ombudsman zit er niet voor u maar voor zichzelf en voor de overheid.
Geluidsopnamen
Het gebeurt steeds vaker dat burgers gesprekken met ambtenaren willen opnemen. De doelen waarvoor gesprekken worden opgenomen zijn voornamelijk:
- als geheugensteuntje
- als bewijs tegen liegende ambtenaren
In de wet is geregeld dat het (onaangekondigd) maken van geluidsopnamen van een gesprek waar je zelf aan deelneemt is toegestaan. Als het UWV je dit verbiedt kun je dat dus gewoon negeren. Veel instanties proberen de wet te omzeilen door in hun huisregels op te nemen dat je geen opnamen mag maken. Ook daar hoef je je niets van aan te trekken. Je kunt alsnog heimelijk opnames maken als je dat nodig acht, bijvoorbeeld als je vermoedt dat je gesprekspartner je erin probeert te luizen.
Dat instanties zonder enige scrupules mondelinge afspraken schenden blijkt uit dit vonnis van de rechtbank. Vanwege het 'selectieve geheugen' van ambtenaar Sanne de Beer uit Leeuwarden raakte een echtpaar hun uitkering en daarmee ook hun woning kwijt. Doordat het echtpaar een geluidsopname had gemaakt van de afspraken werden ze alsnog in het gelijk gesteld.
De ombudsman als wetgever
Met de spelregels voor het maken van geluidsopnamen begeeft de ombudsman zich op een nieuw terrein. Tot op heden waren spelregels en richtlijnen van de ombudsman uitsluitend gericht op het aan banden leggen van (wan)gedrag van ambtenaren, maar met de nieuwe spelregels probeert hij de rechten en mogelijkheden van burgers in te perken. Een onwenselijke en zorgwekkende ontwikkeling.
De ombudman is niet bevoegd om wetten uit te vaardigen. Dit is voorbehouden aan de regering in samenwerking met de Eerste en Tweede kamer. We hoeven ons dus niets aan te trekken van de spelregels van de ombudsman, en gelukkig maar, want ze zijn voor de burger allerminst gunstig. Laten we de spelregels eens doornemen:
SPELREGELS VOOR HET MAKEN VAN GELUIDSOPNAMEN
1. Een overheidsinstantie staat het maken van een geluidsopname toe, tenzij er zwaarwegende redenen zijn dit niet te doen. In dat geval biedt zij een alternatief aan.
Goed dat de ombudsman dit nog eens onder de aandacht brengt, maar het maken van geluidsopnamen van een gesprek waaraan je zelf deelneemt was al toegestaan. Van een eventueel opnameverbod hoef je je dus niets aan te trekken. De afweging om een opname te maken is aan jou en niet aan het UWV.
Vooral gesprekken met verzekeringsartsen worden opgenomen. Dat is niet zo verwonderlijk, aangezien UWV-artsen nogal hard kunnen falen. In de gedragscode voor verzekeringsartsen (pdf, onder 2.3.2) staat dat ze verplicht zijn om geluidsopnamen toe te staan. Treft u een onwelwillende arts? Meld het bij UWVreselijk.
2. Een overheidsinstantie heeft op de eigen website informatie staan over het opnemen van gesprekken.
Op de site van het UWV staat hierover de volgende (onjuiste) informatie:
"Wilt u het gesprek opnemen? Dan kunt u hiervoor een verzoek indienen bij de verzekeringsarts. Die bekijkt uw verzoek nauwkeurig en bepaalt of het in uw situatie nodig is om het gesprek op te nemen."
3. Een burger maakt van te voren duidelijk dat hij een geluidsopname wil maken.
UWVreselijk adviseert om deze spelregel te negeren. Hoewel het maken van opnamen is toegestaan blijkt het UWV dit telkens weer te verbieden. Zie ook onder spelregel 2. Dit soort getreiter is uitsluitend te voorkomen door niet te melden dat je opname maakt. Ook de wet is hierin duidelijk: vooraf aankondigen is niet nodig.
4. De burger verstrekt aan de overheidsinstantie een kopie van de opname als deze dat wenst (of vice versa als de overheidsinstantie de opname maakt).
De geluidsopname is van jou en van jou alleen. De ombudsman heeft daar niets over te zeggen en het UWV al helemaal niet. Waarom zou het UWV recht hebben op een kopie? Wat is de volgende stap? Dat je een kopie van je persoonlijke aantekeningen moet verstrekken aan het UWV? Aantekeningen hebben immers een soorgelijke functie.
5. Noch de burger noch een overheidsinstantie knipt of plakt in een geluidsopname, tenzij dit wordt meegedeeld.
Het is jouw geluidsopname. Wat je ermee doet is dus aan jou, zolang het maar niet onrechtmatig is. Als je een bepaald fragment aan je partner, arts, hulpverlener of advocaat wilt laten horen mag dit gewoon. Net zoals je zelf bepaalt dat je een deel van je persoonlijke aantekeningen deelt met een ander. Er is geen wet die dit verbiedt en de ombudsman heeft er niets over te zeggen.
6. Noch de burger noch een overheidsinstantie verstrekt zonder toestemming van de andere partij geluidsopnamen aan derden of maakt deze openbaar.
Bedoelt de ombudsman soms de opname uit dit artikel, waarmee wordt aangetoond dat de ombudman onderhandelt met het UWV in plaats van de burger te beschermen? In dat geval begrijpen we wel waarom de ombudsman dit wil verbieden. Echter, het staat een ieder vrij om geluidsopnamen openbaar te maken of aan derden te verstrekken als hij dit nodig acht, bijvoorbeeld om misstanden aan te tonen of om juridisch advies in te winnen. Dat was zo en dat blijft zo.
Conclusie: burgers hebben niets aan deze spelregels. Geluidsopnamen maken was al toegestaan. In plaats van de burger te beschermen tegen onbehoorlijk overheidsoptreden lijken de spelregels vooral bedoeld om de overheid te beschermen tegen oplettende burgers.