Onderzoeksrapport: Nationale ombudsman keurt eigen vlees
In november 2010 verscheen er een rapport (pdf) van het Verweij-Jonker Instituut in Utrecht. Zij hebben onderzoek gedaan naar het functioneren van de Nationale ombudsman. Je zou denken dat de Tweede Kamer hiertoe zorgvuldig een opdracht heeft geformuleerd, maar nee. De opdrachtgever van het onderzoek was de Nationale ombudsman zelf.
In het rapport staat dat 65% van de klachten die wel bij de ombudsman thuishoorde niet in behandeling werd genomen (2010). Terecht stelt het Verweij-Jonker Instituut vast dat er een groot verschil zit tussen wat de burger verwacht en wat de Nationale ombudsman kan doen. Het blijft echter bij deze vaststelling. Er wordt geen nader onderzoek verricht, nu de ombudsman hiertoe geen opdracht heeft gegeven.
Het onderzoek
Verweij-Jonker raadpleegde negen instanties. Het instituut sprak onder meer met Harry de Jong van het UWV. Harry de Jong ondertekende de brief (pdf) van 6 november 2012 waarin het UWV aangaf met de Nationale ombudsman onderhandeld te hebben. De uitkomst daarvan was dat het UWV geen klachten meer over (frauderende) reïntegratiebedrijven in behandeling hoeft te nemen. Met de kamerbrief (pdf)van 13 december 2011 beloofde het UWV juist om die fraude harder aan te zullen pakken en de gedupeerden te zullen compenseren. Maar Harry de Jong en de Nationale ombudsman hebben aan deze kamerbrief geen boodschap.
Behalve met allerlei instanties sprak Verweij-Jonker ook met elf "prominenten", waaronder Annemarie Jorritsma, Ernst Hirsch Ballin, Alexander Pechtold en Hero Brinkman. Verder werden er tal van medewerkers van de Nationale ombudsman geïnterviewd. "Zij werden geacht om op hun eigen functioneren te kunnen reflecteren", aldus het rapport. Zelfreflectie als uitgangspunt om het functioneren van een organisatie te onderzoeken? Wij hebben er onze twijfels bij.
En de burger dan?
Nu er tientallen mensen zijn geïnterviewd, waaronder medewerkers van diverse overheden, medewerkers van de ombudsman en tal van "prominenten" zou je verwachten dat er ook tientallen "burgers" zijn bevraagd. De ombudsman is immers in het leven geroepen om de belangen van gewone mensen te behartigen.
Niets is minder waar. Het plan was om 44 mensen te ondervragen, maar dat werden er uiteindelijk slechts vier. Daarnaast is bij vijf mensen een enquête afgenomen. Waarom met dit lage aantal genoegen is genomen wordt niet nader verklaard. De ondervraagden zijn geselecteerd door…..de Nationale ombudsman zelf.
Het oordeel van individuele burgers is kennelijk niet van belang voor de Nationale ombudsman, noch voor het Jonker-Verweij Instituut. Men gaat daarmee voorbij aan de primaire opdracht van de ombudsman, namelijk het beschermen van individuele burgers tegen onbehoorlijk optreden van de overheid.
De vraag blijft waarom 65 tot 70 procent van de klachten die wel over de overheid gaat niet in behandeling wordt genomen. Waar gaan deze klachten over? Waarom worden deze mensen niet geholpen? De ombudsman valt niet onder de Wet openbaarheid van bestuur, dus controle is onmogelijk.